Alkolde yüksek vergiler kaçak tüketimi artıyor(günah vergisi üzerine bir değerlendirme)

Günah vergisi kavrami, literatürde alkol ve tütün gibi ürünlerin tüketimini sinirlamak amacila uygulanan vergiler için
kullanilan bir terimdir. Ancak, bu kavramin adlandirmasini dogru bulmadigimi özellikle belirtmek isterim. Buna ragmen uluslararasi literatürde de “sin tax” olarak tanimlanmasi yaygin bir kullanim halindedir.
Türkiye’de bu vergiler, özel tüketim vergisi (ÖTV) kapsaminda ele alinmaktadir. Ancak, alkoldeki yüksek vergi oranlarinin
toplum üzerindeki etkileri, bu tür politikalarin ne denli etkili oldugunu sorgulatmaktadir. Yüksek vergiler, tüketim
aliskanliklarin istenmeyen bir vöne kaydirarak kaçak ve sahte alkol kullanimini artirmaktadir.
Alkol ürünleri üzerindeki yüksek vergiler, vasal ürünlerin fiyatlarini ciddi sekilde artirmakta ve özellikle düsük gelirli
gruplarin bu ürünlere erisimini zorlastirmaktadir. Bu durum, kaçinilmaz olarak daha ucuz ve genellikle denetimsiz olan
kaçak ürünlere yönelimi tesvik etmektedir. Kaçak alkol, kontrolsüz kosullarda üretildigi için metanol gibi zehirli maddeler
icerebilmekte ve halk sagligini tehdit eden ciddi riskler yaratmaktadir.
Son günlerde istanbul’da yasanan sahte alkol trajedisi, bu durumun en aci sonuçlarindan biridir. 17 Ocak 2025 itibariyla, sahte icki tüketimi nedeniyle hastanelere basvuran 92 kisiden 38’i hayatini kaybetmistir. Bu kayiplar, yalnizca bireysel
trajediler degil, ayni zamanda vergi politikalarinin yanlis uygulanmasinin dogurduju sosyal sonuçlarin bir yansimasidir.
GÜNAH VERGILERI SORUNU ÇÖZMEKTE YETERSIZ KALIYOR
Günah vergileri, teorik olarak alkol ve tütün gibi ürünlerin tüketimini azaltmay helifler. Ancak uygulamada, yüksek
vergiler kaçak retim ve tüketimi artirarak baska sorunlarin ortaya gikmasina neden olmaktadir. Özellikle bireysel icki
üretimi son yillarda adeta bir patlama yasamistir. Bu durum, düsük gelirli alkol tüketicilerini daha fazla etkileyerek sosyal
esitsizligi artirmaktadir.
Vergilendirilen ürünlerin verini daha düük kaliteli ve potansiyel olarak daha zararli alternatifler almakta, sosyal refah olumsuz etkilenmektedir. Ekonomik teoriler açisindan bu durum Ramsey in Ters Esneklik Kural ile açiklanabilir. Kurala
göre, talep esnekligi düsük olan ürünler daha yüksek vergilere tabi tutulabilir. Ancak bu yaklasim, politik ve sosyal
maliyetleri göz ardi etmektedir. Türkiye deki örnekler, yüksek vergilerin yasal üretim ve tüketimi degil, kayit distligi tesvik
ettigini açikça göstermektedir.
VERGI DISINDAKI ALTERNATIF ÖZÜMLER
Günah vergilerinin yarattiji olumsuz sonuçlar, yalnizca mali politikalarla bu tür sorunlarin ozülemeyecegini ortaya
koymaktadir. Devlet, bireylerin zararli ürünlere olan vonelimini azaltmak için daha genis bir politika seti gelistirmelidir.
Sonuç olarak, günah vergisi uygulamalan, çözüm verine sorunun bir parçasi haline gelmistir.
Devlet, zararli aliskanliklarla mücadelede daha insani, sürdürülebilir ve etkili politikalar gelistirmek zorundadir.
Son söz günah vergisi daha ok düsük gelirli alkol tüketicilerini cezalandirivor. Bu yüzden, alkol tüketim vergi oranlarinin
derhal düsürülmesi, kaçak ickiden ölümleri azaltacaktir.